‘Op weg naar Braille’

Papieronderzoek voor braille

Als we denken aan papier voor drukwerk denken we over het algemeen niet aan braille drukwerk, omdat dit zo weinig voorkomt. Reden genoeg om voor dit boek de papierkeuze goed te onderzoeken. Braille heeft unieke eigenschappen, die bepaalde eisen stellen aan het papier: de grootte, hoogte, duidelijkheid en sterkte van de punten zijn belangrijk voor het drukken van goed leesbare braille.

Brailleproeven

In mijn zoektocht naar de meest geschikte papieren heb ik een hele serie uitgezocht en vervolgens in braille laten bedrukken. Die vellen heb ik voorgelegd aan drie ervaren braillelezers. Hun tactiele waarneming en feedback was zeer gedetailleerd. Eén van de meest opvallende opmerkingen was, “het is stroef glad”, enigzins tegenstrijdig maar het klopte wel. Je zou wellicht de vergelijking kunnen maken met een Bodoni Light op een glanzend papier. Het papier was prachtig glad en de braillepunten scherp maar dit had niet een glijdend effect tijdens het lezen van braille.

Over de braillepunten liepen de reacties uiteen: “duidelijk maar tegelijkertijd ‘vinnig’; een wat vollere punt maar minder scherp; mooie duidelijke punten voor beginnende lezers; de punten lijken groter en steviger alsof ze meer in het papier zitten; de punten lezen sneller of langzamer”. Zelfs minimale verschillen in gramsgewicht waren goed voelbaar en hadden soms een effect op de kwaliteit en leesbaarheid van de braillepunten. Papier dat vaak gebruikt wordt in brailleprinters werd meteen herkend; het gav een vertrouwde resultaat. Een ander bijna viltachtig papier riep associaties op met swell-papier (dit wordt vaak gebruikt voor tactieltekeningen); het werd als plakkerig en onduidelijk ervaren.

Verder papieronderzoek

Het mapje met daarin de verschillende papiersoorten in diverse gramsgewichten (130 gram t/m 300 grams) bleek een zeer waardevolle bron van informatie te zijn, ook voor de braille-drukkerij. Opmerkelijk was het feit dat niemand ooit zo’n test had voorgelegd aan de braillelezers. Ik zou graag een ander keer mijn papieronderzoek verder willen uitbreiden want ik denk dat het waardevolle en interessante informatie kan geven over hoe papier en andere materialen het lezen van braille kan beïnvloeden.

Papierkeuze

Belangrijk aspect van de papierkeuze waren de technische eisen van braille drukwerk (gewicht, sterkte en duurzaamheid). Ik wilde per se braille op het omslag gebruiken, waardoor ik sowieso voor een zwaarder gramsgewicht en een bepaalde productietechniek moest kiezen. Ik heb uiteindelijk gekozen voor Munken Lynx Rough in 300 grams. Een prachtig ongestreken stevig papier met een warm en natuurlijk gevoel zowel onder de vingers als met de ogen en die bovendien heel goed uit de brailleproeven kwam. De braillepunten zijn sterk en zitten heel mooi in het papier.

Het binnenwerk is verdeeld in twee aparte katernen: deel 1 (theorie) en deel 2 (praktijk met voorbeelden van braille). Voor deel 1, die met full colour offset is gedrukt, heb ik Olin Regular High White in 120 grams gebruikt: een ongestreken papier, natuurlijk wit papier. Niet te glad, niet te ruw, niet te wit, niet doorschijnend en met een perfect drukresultaat voor zowel foto’s als volvlakken.

Voor deel 2, waarin offset geïntegreerd is met brailledrukwerk, wilde ik door kleur en gramsgewicht een subtiele onderscheid zichtbaar en voelbaar maken. Hiervoor heb ik Munken Lynx in 170 grams gebruikt: een ongestreken, wit papier maar warmer (geler) dan Olin, iets opdikkend en steviger dan deel 1. Net als het omslagpapier heeft het een natuurlijk gevoel onder de vingers; een mooie balans tussen weerstand en glijdend effect voor braille.